Day: 19.10.2023

Մեզնից յուրաքանչյուրը կարող է էապես նվազեցնել աղբավայր տեղափոխվող աղբի ծավալը․ահա թե ինչպես`

Ի՞նչ կարող եմ անել ԵՍ

Պատկերացնո՞ւմ եք, Երևանում ապրող քաղաքացին մեկ տարվա մեջ միջինը 300կգ, իսկ այլ մարզերում ապրող քաղաքացին միջինը 220կգ թափոն է առաջացնում: Եթե հաշվի առնենք, որ Հայաստանում կյանքի միջին տևողությունը 76 է, ապա մեկ մարդն իր կյանքի ընթացքում 19,760 կգ աղբ է առաջացնում։

UNICEF Armenia/2021/Gevorgyan

Որքան հրաշալի կլիներ, եթե յուրաքանչյուր մարդ նախ փորձեր ավելի քիչ աղբ առաջացնել՝ նվազեցնելով աղբավայր տեղափոխվող աղբի ծավալը և կանխելով դրանց հետագա այրումը կամ տարիների վնասակար քայքայումը, իսկ կուտակած թափոնն (պլաստիկ, ապակի, թուղթ) էլ փորձեր վերաօգտագործել կամ տեսակավորեր և ուղարկեր այն վերամշակման։

Որպեսզի քաղաքացիների համար հեշտ լինի տեսակավորման գործընթացը, 2021թ-ի մարտին Երևանի 135 հասցեներում ավելի քան 400 թափոնաման է տեղադրվել: Դեղինը թղթի համար է, մոխրագույնը՝ ապակու, իսկ կապույտը՝ պլաստիկի: Փորձնական ծրագիրն ընդգրկում է մայրաքաղաքի վարչական բոլոր շրջանները: Հուսանք՝ նման հանրավորություն կընձեռվի նաև Հայաստանի մյուս քաղաքներում ապրող բնակիչներին։ Բայց նախ, եկեք տեսնենք՝ ի՞նչն է վերամշակվում Հայաստանում, և ինչը՝ ոչ։

Ի՞նչ է վերամաշկվում Հայաստանում

Թուղթ, ստվարաթուղթ

Վերամշակվում են՝	Չեն վերամշակվում՝
սպիտակ թուղթ ստվարաթուղթ, այդ թվում նաև՝ հավկիթի ստվարաթղթե տարաները և խմորեղենի տուփերը գրքեր ամսագրեր տետրեր կրաֆթ թուղթ, հիմնականում փաթեթավորման համար օգտագոծվող թղթերը և թղթե տոպրակները ծխախոտի տուփեր՝ առաց ներիս փայլաթիթեղի (ֆոլգայի)	ՀԴՄ կտրոններ բնական հյութի և կաթի տուփեր լամինացված թուղթ անձեռոցիկ զուգարանի թուղթ

Պլաստիկ

Վերամշակվում են՝	Չեն վերամշակվում՝
ջրի և այլ ըմպելիքների շշեր պոլիէթիլենային տոպրակներ հիգիենայի պարագաների ամաններ խաղալիքներ կաթնամթերքի տարաներ, այդ թվում` թթվասերի և մածունի տարաները մրգի պլաստիկե տարաները (թասերը) PP, PET մակնշմամբ մեկանգամյա օգտագործման սպասք	ձայնասկավառակներ իրեր, որոնց մեջ կան մետաղյա ու պլաստիկից մասեր ռետինե ձեռնոցներ ձավարեղենի և մակարոնեղենի փաթեթներ հավկիթի պլաստիկե տուփերը ջրի պլաստիկե բաժակները սննդի փաթեթավորման պլաստիկե պարագաները յոգուրտի գրեթե բոլոր տարաները բժշկական դիմակներ PS մակնշմամբ մեկանգամյա օգտագործման սպասք

Ապակի

Վերամշակվում են՝	Չեն վերամշակվում՝
բոլոր տեսակի և գույնի ապակե տարաներ շշեր պատուհանի ապակիներ	կերամիկական սպասք մեքենայի ապակիներ էկրաններ (հեռուստացույցի, համակարգչի) լամպեր

 

Ինչպե՞ս ճիշտ տեսակավորեմ թափոնները

 

• տարածք խնայելու համար ծալել ստվարաթղթե արկղերը,
• տարածք խնայելու համար հանել պլաստիկե շշերի կափարիչները և սեղմել շշերը,
• պլաստիկ իրերի վրայից հանել մետաղյա և թղթե շերտերը,
• սննդամթերքի կեղտոտ ամանները լվանալ,
• շշերի մեջ պոլիէթիլենային տոպրակներ չմտցնել,
• տարաների մեջ հեղուկ չթողնել,
• ապակե տարաների վրայից հանել կափարիչները, մետաղյա մասերը, պիտակները,
• ապակին նետել առանց պոլիէթիլենային տոպրակի, մաքուր և չոր վիճակում:

Վերամշակող ընկերություններն էլ թափոնները կընդունեն, կմանրացնեն, կմշակեն և կստանան պատրաստի արտադրանք, օրինակ՝ դույլ, ծաղկաման, հագուստի կախիչ, թղթե սրբիչներ, զուգարանի թուղթ, ապակե շշեր և այլ օգտակար իրեր։

Մեզնից յուրաքանչյուրը կարող է էապես նվազեցնել աղբավայր տեղափոխվող աղբի ծավալը:

Եկե՛ք սկսենք վերաօգտագործել կամ տեսակավորել թափոնները, ինչպես նաև պահանջել, որպեսզի ձեր համայնքում նույնպես հասանելի լինի այս հրաշալի հնարավորությունը:

Օրգանական են կոչվում են այն բարդ քիմիական միացությունները, որոնց կազմի մեջ մտնում է ածխածին:
Գոյություն ունեն նաև արհեստական օրգանական նյութեր՝  պլաստմասսաները:
Դրանք են` պոլիէթիլենը (տոպրակները, թաղանթները), պոլիվինիլքլորիդը (խողովակներ), պոլիէսթերները (գործվածքներ), արհեստական մետաքսը: Ներկանյութերի մեծ մասը ևս օրգանական նյութեր են:

Օրգանական նյութեր են համարյա բոլոր դեղերը՝ ասպիրինը, պարացետամոլը, անալգինը:

++

 Քիմիական նյութերի ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա

Շրջակա միջավայրի վրա մարդու բացասական ազդեցությունը կտրուկ աճել է արդյունաբերության զարգացման արդյունքում:

1. Վառելանյութերի այրման հետևանքով մթնոլորտ են արտանետվում գազեր: Ածխաթթու գազի պատճառով առաջանում է «ջերմոցային էֆեկտ», ինչի հետևանքով մոլորակի մթնոլորտի ջերմաստիճանն աճում է:

2. Ծծմբի և ազոտի օքսիդների պատճառով առաջանում են «թթվային անձրևները»: Ավտոմեքենաների, ինքնաթիռների, հրթիռների շարժիչներում բենզինի և այլ նավթանյութերի թերայրման հետևանքով մթնոլորտ են արտանետվում մեծ քանակությամբ թունավոր գազեր՝ ածխածնի օքսիդներ` CO, CO2, ծծմբի օքսիդներ` SO2, SO3, ազոտի օքսիդներ` NO, NO2։
Դրանք կարող են տարածվել մեծ հեռավորությունների վրա և տեղալ այլ երկրներում:
Թթվային անձրևները մեծ վնաս են հասցնում կենդանի և անկենդան բնությանը, շինություններին:
«Թթվային անձրևներին» ծանոթ է Ալավերդու բնակչությունը:

3. Բնությունը, շրջակա միջավայրն աղտոտող առավել վտանգավոր նյութերից են ծանր թունավոր մետաղները, հատկապես՝ սնդիկը, կապարը, կադմիումը, թալիումը, որոնք կուտակվում են մարդու օրգանիզմում և առաջացնում մի շարք հիվանդություններ: Դրանք մարդու օրգանիզմ կարող են ներթափանցել աղտոտված ջրի և սննդի միջոցով: Այդ հիվանդություններն արտահայտվում են տարբեր խանգարումների ձևով:

4. Կենդանի օրգանիզմների համար խիստ վտանգավոր են բույսերի վնասատուների դեմ պայքարելու նպատակով օգտագործվող թունավոր նյութերը՝ թունաքիմիկատները:
Բնության պահպանությունը բոլորիս սուրբ պարտքն է, և մենք՝ մեծ թե փոքր, պարտավոր ենք խնայողաբար օգտագործել բնությունը, անաղարտ պահել այն:

Հարցեր

1. Ինչու՞ չի կարելի այրել կենցաղային աղբը:
Այրման արդյունքում առաջանում են տարբեր վտանգավոր գազեր՝ ածխաթթու գազ, շմոլ գազ, որոնք կարող են նպաստել մթնոլորտի ջերմուցային էֆեկտին։

2. Որո՞նք են թթվային անձրևների առաջացման պատճառները, և ի՞նչ հետևանքներ կարող են դրանք ունենալ:
Թթվային անձրևների առաջացման պատճառներն են տարատեսակ գործարաների աշխատանքը, որի արդյունքում մթնոլորտ է արտանետվում ծծմբային և ազոտաին միացություններ։

3. Համացանցից գտիր տեղեկություններ, պատրաստիր հետաքրքիր տեսանյութ կամ փոքրիկ ուսումնական նյութ:

Ա՞ղբ, թե՞ թափոն․ ինչ է վերամշակվում Հայաստանում

4.Վայրի կենդանիների, թռչունների ու ձկների, հող ու ջրի պահպանման համար ի՞նչ քայլեր են արվում:
Վայրի կենդանիների, թռչունների և ձկների համար ստեղծվում են հատուկ արգելոցներ, որոնք գտնվում են պետական պահպանության ներքո։ Հողի և ջրի պահպանման համար բոլոր հանքերն  ունեն իրենց առանձին ջրամբարները, գոյություն ունի աղբի տեսակավորման և վերամշակման գործընթած, որը զերծ է պահում հողը աղոտվելուց։

Արևմտահայերեն

Տղայ մը օր մը կը զայրանայ իր ծերացած հօրմէն, զայն կ՚առնէ ուսին, կը
տանի անտառ մը, հոն կը ձգէ ու տուն կը դառնայ։
Տարիներ ետք կ’ամուսնանայ, որդի մը կ՚ունենայ, կը խնամէ ու կը մեծցնէ
զայն։ Սակայն, այս տղան ալ հօրը պէս երախտամոռ* կ՚ըլլայ։
Օր մըն ալ, երբ ասոր ալ սիրտը կը նեղուի, կ՚առնէ հայրը ուսին ու սարն ի
վեր կը բարձրանայ։
—Տղա՛ս, զիս հոս ձգէ ու ե՛տ գնա,— կ՚ըսէ հայրը։
—Իսկ ինչո՞ւ ճիշդ հոս,— կը հարցնէ տղան։
—Ես հայրս մինչեւ այս ծառն եմ բերած,— կը պատասխանէ հայրը հոգոց
հանելով*։

Արևելահայերեն

Մի օր տղան զայրանում է ծեր հոր վրա, նրան դնում է ուսին, տանում է անտառ, այնտեղ թողնում և վերադառնում տուն։ Տարիներ հետո ամուսնանում է, որդի է ունենում, նրան խնամում և մեծացնում է։ Սակայն, այս տղան էլ իր հոր պես անշնորհակալ է դուրս գալիս։ Մի օր, երբ նրա սիրտը նեղվում է, հորը դնում է ուսին և բարձրանում սարը։

— Տղա՛ս, ինձ այստեղ թող և հետ գնա,- ասում է հայրը։

— Իսկ ինչո՞ւ հենց այստեղ,- հարցնում է տղան։

— Ես իմ հորը մինչև այս ծառն եմ բերել,- պատասխանում է հայրը՝ հոգոց հանելով։

Իմ կարծիքը
Ինձ համար այս առակ շատ տխուր էր։
Այս առակի իմաստը
Այս առակի իմաստը նրանում է, որ մի բան անելուց առաջ պետք է մտածել։